Otomobillerde Soğutma Sistemi Nedir? Nasıl Çalışır?

Otomobillerde Soğutma Sistemi Nedir? Nasıl Çalışır?

• Motorları, ısı enerjisini mekanik enerjiye çeviren makinelerdir. Motorlar ısı enerjisini mekanik enerjiye çevirirken aynı zamanda çok  ısınırlar.
• İş zamanında yanma odasındaki sıcaklık 2000 - 2500° C a kadar ulaşır. Bu durum çok kısa sürse bile, bazı motor parçalarının 800° C ısınmalarına sebep olur. Motor parçaları soğutulmadığı taktirde;
• a. Parçaların mekanik dayanımı zayıflar.
• b. Parçalar üzerinde aşırı genleşmeler meydana gelir ve hareketli parçalar arasında bulunan yağ boşluğu sıfıra iner. Yağlanamayan parçalar kuru sürtünme sonucu oluşan ısının da etkisiyle birbirine kaynar veya sıkışır kalır.
• (Pistonun silindirde sıkışması ve yatak sarma gibi olaylar.)
• c. Motor yağı, yağlama özelliğini kaybederek görevini yapamaz. Bu durumda, kuru sürtünmeye yol açar ve aynı sonuçlan meydana getirir.
• Yukarıda açıklanan olumsuz etkileri ortadan kaldırmak için, motorun tamamen soğutulması da çözüm değildir. Çünkü, motor çalışma sıcaklığına ulaşmadan istenilen gücü veremez. O hâlde soğutma sisteminin görevi; motor parçalarının, motor yağının aşırı ısınmasını önlemek ve motorun tam güç verecek şekilde çalışma sıcaklığında kalmasını sağlamaktır.
• Soğutma sistemleri, sıvılı ve havalı olmak üzere iki çeşittir.
  
  
  

  Sıvılı soğutma sistemi

  Sıvılı soğutma sisteminde ısınan motorun çalışma sıcaklığına kadar soğutulması, su ve antifriz karışımı sıvı ile sağlanır. Soğutma işlemi su pompası, radyatör ve vantilatör (fan) tarafından yapılır.
  
• Radyatör, motordan alınan ısıyı dağıtan, yok eden aygıta verilen isimdir. Azami miktarda suyu kanallarında tutup, atmosferle büyük bir alanını temas ettirerek soğutma işlemini gerçekleştirir. Su taşıyan kanallardan oluşan petekleri ve suyun girişini sağlayan üst kazan ve motora tekrar geri gönderen alt kazandan meydana gelir. Kimi radyatör ise yandan kazanlıdır. Çalışma sırasında motordaki su üst kazana gelir ve kanallara üstten dağılırlar. Su kanallardan aşağıya akarken ısısını gelen hava akımı sayesinde kaybeder.
  
  

• Su pompası, soğutma suyunun motor ile radyatör arasında devretmesini sağlar. Su pompası, çoğu zaman vantilatör kayışı yardımıyla krank kasnağından hareket alarak döner. Pompa miline takılı palet, radyatörden gelen soğutma sıvısını motorun su ceketlerine basar. Basılan ortalama su miktarı, saatte 20 ton civarındadır.
                                             
  
• Birçok soğutma sistemi radyatörün taşma hortumuna bağlı plastik taşma kabı yada genleşme kavanozu kullanır. Soğutucu sıvının genleşmesi durumunda bu depo ekstra bir yer sağlamış olur, bundan dolayı genleşme kavanozu da denir.  Motor ısındıkça içindeki soğutucu sıvı genişler, genleşir. Eğer "genleşme kavanozu" olmasa, soğutucu sıvı taşma hortumundan dışarı taşıp ziyan olacaktır. Ama ziyan yerine bu sefer genleşme kavanozuna dolar.  Soğutma sisteminde motor soğuyunca bir vakum yaratıldığından bu vakum genleşme kavanozuna taşmış olan sıvının tekrar sistem içine emilmesine olanak sağlar. Bu tamamıyla kapalı bir sistem olduğundan soğutucu sıvı genleşme kavanozu ve sistem arasında genleşme ve büzülme ile gider gelir. Bu durumda sistem doğru çalışıyorsa hiç bir su kaybı olmaz.
  
• Vantilatör Kayışı ve Vantilatör: Vantilatör kayışı, krank kasnağından hareket
  alarak su pompası, vantilatör ve alternatörü döndürür.
  
• Vantilatörün görevi: Vantilatör, radyatör petekleri arasından bol miktarda havanın geçmesini ve radyatörün daha etkin soğutma yapmasını sağlar.: Vantilatörün dönmesiyle hava,radyatör petekleri arasından emilir. Havanın, petekleri yalamasıyla peteklerdeki sıcaklık havaya geçerek radyatörün daha etkin soğutma yapması sağlanır.Günümüz motorlarının çoğunda vantilatör,fan motoru adı verilen bir elektrik motoruna bağlıdır. Fan motoru su ceketine bağlanan bir fan müşiri ile irtibatlıdır. Müşir soğutma sıvısının sıcaklığına bağlı olarak çalışır. Motor soğuk iken Soğutma sisteminde vantilatör fan motorunun akımını keserek çalışmasını ve motorun gereksiz yere soğumasını önler. Motor sıcaklığı çalışma sıcaklığının üzerine çıktığında fan müşiri fan motorunun çalışmasına müsaade ederek motorun gereği kadar soğumasını sağlar.
  
  
  
  
  
  
  
• Termostat: Motorun en kısa sürede ısınmasını ve ısındıktan sonra da motor sıcaklığının istenilen değerde kalmasını sağlar.
  Çalışması: Termostat, motor suyunun sıcaklığına bağlı olarak çalışan parçadır. Termostatın içinde, ısındığı zaman gaz haline geçerek basınç meydana getiren ve soğuduğunda yoğunlaşarak vakum oluşturan bir madde vardır.. Motor suyu ısındığında termostat da ısınır. Termostatın ısınması ile içindeki madde gaz haline dönüşerek meydana getirdiği basınç ile termostatı açar.Soğuduğu zaman termostat için-deki gaz da yoğunlaşarak vakum meydana getirir. Oluşan vakum, termostatın kapanmasını sağlar.Motor suyu soğuk iken Termostat kapalı durumdadır. Termostadın kapanmasıyla radyatöre geçemeyen su, kısa devre yaparak motor içinde devreder.Soğutma suyunun radyatörde soğuması önlenerek motorun daha kısa zamanda ısınması sağlanır,Motor suyu ısındıkça termostat supabı da yavaş yavaş açmayabaşlar.Termostat supabının müsaade ettiği miktardaki su radyatöre geçer.Motor çalışma sıcaklığına ulaştığında, termostat tamamen açılır.
  
• Antifriz:Soğutma sistemi içindeki su O C derecede donar. Donan su genleşerek motor bloğunun çatlamasına ve radyatör lehimlerinin atmasına sebep olur. Sistemdeki suyun donmasını önlemek için antifriz (buzlanmayı önleyici) su ile karıştırılarak motora konur. Antifriz kutuları üzerinde istenilen sıcaklıklara dayanabilecek karışım oranları belirtilmiştir. Bir litre su ile bir litre antifriz karışımı -38 C derece sıcaklığa kadar motoru donma tehlikesinden korur. Antifriz aynı zamanda su ceketlerim oksitlenmeye karşı da korur. Antifrizli suyu yaz kış motorda tutmanın herhangi bir zararı yoktur, faydası vardır. Antifriz içinde bulunan bazı maddeler zamanla tortu oluşturur. Oluşan tortu, radyatörde tıkanmalara sebep olur. Bu nedenle her iki yılda bir eski antifriz atılır yenisi konur. Yeni antifriz motora konmadan önce radyatör ve motor temizlenmelidir.